Τι πρέπει να κάνει ο νέος γονιός για την ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης του παιδιού του
Όσο αναπτύσσεται η επιστήμη και ιδιαίτερα με την πρόοδο των νευροαπεικονίσεων του εγκεφάλου φαίνεται όλο και περισσότερο το πόσο σημαντικά είναι τα πρώτα χρόνια της ζωής του μωρού για όλη του τη ζωή.
Τι πρέπει να κάνει ο νέος γονιός για την ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης του παιδιού του;
Η σχέση του μωρού με τους γονείς του θα καθορίσει τόσο το πώς θα είναι οι υπόλοιπες σχέσεις στη ζωή του, όσο και την αυτοεκτίμησή του.
Κατά τους πρώτους τρεις μήνες, το νέο ζευγάρι, ιδιαίτερα η μητέρα, πρέπει να ανταποκρίνεται άμεσα στο κλάμα του μωρού και να προσπαθήσει να καταλάβει τις ανάγκες του. Ο θηλασμός αυξάνει το αίσθημα ασφάλειας στο μωρό και εφόσον η σχέση με τη μητέρα είναι καλή σε αυτή την περίοδο, δημιουργείται μία επιπλέον ασπίδα προστασίας ενάντια στις μελλοντικές διατροφικές διαταραχές, αλλά και στη λήψη ουσιών και αλκοολισμού (δηλ. «κακών» τροφών).
Ο Winnicott λέει δεν πρέπει δηλαδή να παραταΐζει το μωρό, ούτε όμως και να το αφήνει πεινασμένο. Ο πολύ καλός γονιός δεν θα αποτελέσει κίνητρο για αυτονόμηση του παιδιού.
Η αυτονόμηση του μωρού ξεκινά από την αρχή. Σιγά-σιγά αναπτύσσεται και καταφέρνει συνεχώς νέα επιτεύγματα. Η γλώσσα το βοηθά να επικοινωνήσει, η εξερεύνηση αρχίζει με το μπουσούλημα, η ανάπτυξη κινητικών δραστηριοτήτων του δίνει αυτοπεποίθηση καθώς μπορεί να χειρίζεται σιγά-σιγά αντικείμενα της καθημερινότητας.
Όταν ο δεσμός που έχει αναπτύξει με τη μητέρα είναι ασφαλής (ξέρει το μωρό ότι η μητέρα θα απαντήσει στο κάλεσμά του και στις ανάγκες του), τότε εξερευνά περισσότερο το περιβάλλον. Όταν ο δεσμός με τη μητέρα είναι ανασφαλής ή χαοτικός τότε η εξερεύνηση μειώνεται και προτιμά το βρέφος να είναι κοντά της από φόβο μην τη χάσει.
Η ίδια όμως η εξερεύνηση αποτελεί μία καλή περιπέτεια για την αυτοεκτίμηση του μωρού, το οποίο αισθάνεται όλο και πιο ικανό. Αν αυτές οι συνεχώς αναπτυσσόμενες ικανότητες γίνουν αντιληπτές και από το περιβάλλον του, τότε ακόμη περισσότερο αυξάνεται η αυτοεκτίμησή του.
Η αγάπη του γονιού προς το παιδί εκφράζεται τόσο λεκτικά όσο και με τη συμπεριφορά του, ιδιαίτερα με το ότι αφιερώνει χρόνο μαζί του. Τότε το παιδί αισθάνεται ότι αξίζει και μαθαίνει και το ίδιο να αγαπά τον εαυτό του.
Επίσης, η αυτοεκτίμηση περνά από γενιά σε γενιά στα μέλη του ίδιου φύλου, καθώς οι γονείς είναι τα πρώτα μοντέλα πάνω στα οποία ταυτίζεται το παιδί. Έτσι, αν η μητέρα ή ο πατέρας έχουν υψηλή ή χαμηλή αυτοεκτίμηση αυτό θα περάσει και στην επόμενη γενιά.
Η αλήθεια είναι ότι η απόφαση της μητρότητας σημαίνει μία αλλαγή σε πολλές από τις ως τότε συνήθειες της γυναίκας ή του ζευγαριού. Αν αυτές οι αλλαγές γίνουν αντιληπτές ως θυσίες, τότε σίγουρα έχουμε να κάνουμε με χαμηλή αυτοεκτίμηση στη γυναίκα. Αντίθετα, η συνειδητή απόφαση για τη γέννηση ενός παιδιού και η συνειδητή αλλαγή της καθημερινότητάς της για να στηρίξει αυτή την επιθυμία της, φαίνεται να σχετίζεται με υψηλή αυτοεκτίμηση.
Θα λέγαμε ότι δύο είναι οι βασικοί άξονες πάνω στους οποίους θα κριθεί η αυτοεκτίμηση της εγκύου γυναίκας: αν αισθάνεται επαρκής ως μητέρα, και πώς αντιλαμβάνεται την αλλαγή στο σώμα της.
Εδώ σημαντικό ρόλο για την αυτοεκτίμηση της εγκύου παίζουν πολλοί παράγοντες:
- Το αν είναι η εγκυμοσύνη εκούσια ή ακούσια. Αν προέκυψε τυχαία ή αν ήταν αποτέλεσμα επιθυμίας.
- Η ηλικία της γυναίκας: Η πολύ νεαρή ηλικία της εγκύου συνήθως πλήττει την αυτοεκτίμησή της. Κι εδώ είναι πολύ σημαντική η αντισύλληψη και η σωστή ενημέρωση.
- Η σχέση που έχει η ίδια με τη μητέρα της: Η εγκυμοσύνη σημαίνει την έναρξη της μητρότητας και ξυπνά μνήμες από τη σχέση που η ίδια η έγκυος είχε με τη μητέρα της. Αν η σχέση αυτή ήταν καλή, αυξάνονται οι πιθανότητες να βιώνεται θετικά προς την αυτοεκτίμησή της η εγκυμοσύνη, ενώ αν ήταν κακή, φόβοι ξυπνούν ως προς τη δική της επάρκεια ως μητέρα και εδώ χρειάζεται στήριξη. Ιδιαίτερη προσοχή και στήριξη χρειάζονται οι έγκυες που είχαν μητέρες που έπασχαν από επιλόχεια κατάθλιψη, καθώς αυξάνονται οι πιθανότητες να το πάθουν και οι ίδιες αν δεν ζητήσουν επαγγελματική βοήθεια και στήριξη.
- Η σχέση με τον σύντροφο. Αν ο σύντροφος είναι παρών, δείχνει να χαίρεται για το γεγονός και στηρίζει την κοπέλα, τότε η εγκυμοσύνη βιώνεται ως ευτυχές γεγονός και αυτό συμβάλλει στην ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης της εγκύου. Επίσης, είναι σημαντικό να αισθάνεται ότι τη στηρίζει, καθώς για κάποιο διάστημα δεν θα μπορέσει να εργαστεί ή να κάνει άλλες δουλειές που πιθανό έκανε, όπως το να σηκώνει βάρη ή να σκαρφαλώνει και χρειάζεται προσοχή (ιδιαίτερα στους τρεις πρώτους μήνες της κύησης).
- Οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες της περιόδου της εγκυμοσύνης: Η αίσθηση ότι μπορεί κάποιος να προσφέρει στο παιδί ό,τι χρειάζεται για την καλή του ανάπτυξη αποτελεί καλή πρόγνωση για την αυτοεκτίμηση της εγκύου (ως αρκετά καλή τροφός).
- Η ψυχική ωριμότητα τόσο της ίδιας όσο και του συντρόφου της.
- Η σχέση που είχε με το σώμα της. Αν αυτή ήταν καλή ως την ώρα της εγκυμοσύνης, τότε η μεταβολή του όγκου του σώματος δεν αποτελεί απειλή για την αυτοεκτίμησή της.
- Ο ρόλος που είχε στην πατρική της οικογένεια: Τα μικρότερα σε ηλικιακή σειρά κορίτσια φαίνεται να δυσκολεύονται περισσότερο στην εγκυμοσύνη, καθώς συνήθως είχαν τον ρόλο της χαϊδεμένης μικρής (αισθήματα ανεπάρκειας πιθανά).
- Η πορεία της εγκυμοσύνης. Τυχόν προβλήματα, μπορεί να γίνουν αντιληπτά στην έγκυο ως σημάδια ότι δεν τα καταφέρνει να είναι καλή μητέρα.
Ο φυσιολογικός τοκετός ενισχύει την αυτοεκτίμηση της γυναίκας και καλό θα είναι οι γυναικολόγοι να είναι ευαίσθητοι ως προς αυτό το ζήτημα.
Η έγκυος γυναίκα πρέπει να θυμάται δύο πράγματα για να θωρακίζει την αυτοεκτίμησή της: ότι η αναπαραγωγή είναι το πιο φυσικό πράγμα στον κόσμο και αυτό που λέει ο λαός μας ότι η γυναίκα μοιάζει με τη σελήνη, έχει την ικανότητα να φουσκώνει και να ξεφουσκώνει.
Δήμητρα Σταύρου
Ψυχολόγος/Δραματοθεραπεύτρια
Eπιστημονικός Συνεργάτης SEC
SEC - Self Esteem Center
